دیالوگ در بوته نقد

دیالوگ در گستره‌ی سیاست و اجتماع  از عوامل اصلی همبستگی سیاسی- اجتماعی و متعاقباً انسجام هرچه‌بیشتر است. پیش‌نیاز جامعه‌ای پویا و روبه‌رشد، برقراری دیالوگ در تمامی سطوح اجتماعی از یک سو و ارتباط سطوح و ساخت اجتماعی با ساخت سیاسی از سوی دیگر است. فقدان چنین دیالوگی زنجیره‌ی همبستگی اجتماعی را سست و تعامل ارگانیک آن‌ها را دچار مخاطره می‌کند. رویکردهای مدرن و توسعه‌گرا عمدتاً بر آن‌اند که تاریخ بلند سیاسی-اجتماعی ایران به دلیل تمامی مختصات آن فاقد ظرفیت دیالوگ بوده و این عنصر حیات‌بخش در رگ‌های جامعه‌ی ایران جریان ندارد و پی‌آیند آن لختی و رخوت و فقدان مناسبات پویا میان این ساخت‌ها است. در مقابل، رویکردهای انتقادی و گاه پست‌مدرن تعریف مدرن دیالوگ و توسعه  را تعاریفی ذات‌گرایانه و ایستا  می‌بینند که بر تاریخ تحولات سیاسی اجتماعی ایران قالب می‌شود و چون احوال تاریخی و اجتماعی ایران گاه در این چارچوب‌های انعطاف‌ناپذیر نمی‌گنجند، از این رهگذر حکم به فقدان و گاه امتناع آن در جامعه‌ی ایران داده می‌شود. در این نشست «جان و تن» با حضور دکتر محمود سریع‌القلم(دانشگاه شهیدبهشتی)، دکتر ابراهیم توفیق(پژوهشگاه علوم انسانی) و دکتر نیما قربانی(دانشگاه تهران) پهنه‌ها و افق‌های دیالوگ در ایران را به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

خوشحالم توفیق دست داد تا نشست نشریه‌ی «جان و تن» را در حضور اساتید محترم دکتر توفیق از  پژوهشکده علوم انسانی و دکتر سریع‌القلم از دانشگاه شهید بهشتی درباره‌ی فرهنگ دیالوگ و آسیب‌شناسی آن درجامعه‌ی ایران از منظرهای روانشناختی، جامعه‌شناختی، و سیاسی بررسی کنیم. تلاشمان این خواهد بود تا بحثمان سویه‌ای تماماً علمی داشته باشد و از تخصص استادان ارجمند حاضر استفاده کنیم تا به فهمی از شرایط کنونی وضعیت دیالوگ در روابط شخصی و خانواده، در روابط اداری و در مناسبات سیاسی ایرانیان دست یابیم. دریابیم پیشینه‌ی تاریخی گفت‌وگو در فرهنگ ایرانی چگونه بوده است؟ آسیب‌های آن چه بوده و پیامدهای آن چیست؟ چگونه می‌توانیم فرهنگ دیالوگ را در جامعه‌مان ارتقا بخشیم؟ و … مایلم در آغاز بفرمایید گفت‌وگو را در وضعیت کنونی جامعه چگونه می‌بینید. یعنی کیفیت گفت‌‌وگو در پهنه‌های سیاسی و اجتماعی چگونه است؟

ابراهیم توفیق: من به‌عنوان جامعه‌شناس در این بحث حضور دارم. با خودم فکر کردم چه‌طور باید به این بحث پرداخت؟ چون به‌عنوان یک جامعه‌شناس پژوهشی، تجربی در این مورد نمی‌شناسم که از منظری جامعه‌شناختی و تجربی به موضوع پرداخته باشد. ما در این مورد حرف زیاد می‌زنیم و جامعه‌شناسان در این زمینه سخن بسیار می‌گویند اما تحقیق؟! برای همین جستجو کردم ببینم آیا این گفته‌های بسیار بر تحقیقی تجربی هم تکیه می‌کنند. باید بگویم کمتر و یا اصلا با چنین چیزی روبه‌رو نشدم و این بحث را برای من سخت می‌کند چون خود مسأله‌ی دیالوگ آنگونه که در واقعیت ما اتفاق می‌افتد یا نمی‌افتد طرح، بررسی و تعریف نشده.